Што вядома аб маючым адбыцца пасяджэнні УНС?

У канцы тыдня, 18-19 снежня, у Мінску пройдзе другое пасяджэнне VII Усебеларускага народнага сходу (УНС). Да гэтага маштабнага форуму рыхтаваліся доўга і адказна. Чакалася, што ён адбудзецца яшчэ вясной, аднак спешка ў такіх пытаннях не патрэбна, бо праводзіць падобныя мерапрыемствы для птушачкі, а гэта адна з важнейшых палітычных падзей у жыцці нашай рэспублікі, - шлях у нікуды. УНС давядзецца зацвердзіць праграму сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны на наступную пяцігодку. З пасланнем да беларускага народа і парламента звернецца кіраўнік дзяржавы Аляксандр Лукашэнка. Акрамя таго, дэлегатам трэба будзе вырашыць шэраг кадравых пытанняў. Што вядома аб маючым адбыцца пасяджэнні, якой улады бачаць бліжэйшую будучыню краіны і аб якой небяспецы папярэджваў Прэзідэнт? Сабралі галоўнае ў гэтым матэрыяле.

Усебеларускі народны сход у прадстаўленні ўжо не мае патрэбы. Аднак толькі некалькі гадоў таму, у лютым 2022 года, ён атрымаў канстытуцыйны статус і стаў не проста пляцоўкай для мазгавога штурму і абмеркавання перспектыў, а вышэйшым прадстаўнічым органам народаўладдзя ў Беларусі. Рашэнні УНС цяпер абавязковыя для выканання і могуць адмяняць прававыя акты дзяржаўных органаў і службовых асоб, калі яны супярэчаць інтарэсам нацыянальнай бяспекі. За выключэннем, вядома, актаў судовых органаў.

Упершыню УНС правялі ў 1996 годзе. Гэта быў час эканамічнага хаосу і палітычнага канфлікту. Жыццё патрабавала неадкладных рашэнняў, пры гэтым толькі народ меў права вырашаць свой лёс, заяўляў Аляксандр Лукашэнка.

Але ёсць меркаванне, што гісторыя УНС пачалася задоўга да гэтага. Аб старажытным беларускім вечы, нашай старадаўняй традыцыі народапраўства нагадаў гісторык Ігар Марзалюк.

"Веча - гэта народны сход, але збіраліся не ўсе. Першапачаткова - толькі дарослыя жанатыя мужчыны, якія мелі поўную праваздольнасць, абаранялі сваю краіну пры неабходнасці, г.зн. насілі зброю, і мелі ўласнасць. Трэба разумець, што гэта перш за ўсё бацькі сямействаў. Пазней - прадстаўнікі найбольш важных, значных родаў. Але самае важнае - тое, што гэта веча прадстаўляла ўвесь зрэз, усе групы свабоднага насельніцтва (у гэтым выпадку - Полацкай зямлі)", - расказаў ён.

Згодна з заканадаўствам, гранічная колькасць дэлегатаў УНС - 1200 чалавек. Гэта перш за ўсё прадстаўнікі ўсіх галін улады, мясцовых Саветаў дэпутатаў і грамадзянскай супольнасці, г.зн. розных сацыяльных слаёў і груп грамадства.

Пры гэтым прадстаўнікі ад заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады, а таксама дэпутаты Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў з'яўляюцца дэлегатамі УНС па пасадзе, а прадстаўнікі ад іншых мясцовых Саветаў дэпутатаў, а таксама ад грамадзянскай супольнасці выбіраюцца ва ўстаноўленым законам парадку.

Першае пасяджэнне VII УНС прайшло ў красавіку 2024 года. Прычым у сваім новым статусе - канстытуцыйнага органа, які вызначае стратэгічныя напрамкі развіцця грамадства і дзяржавы, забяспечвае непахіснасць канстытуцыйнага ладу, пераемнасць пакаленняў і грамадзянскую згоду, - гэты форум прайшоў упершыню.

Дэлегаты выбралі старшыню УНС - ім стаў Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка. На пасаду намесніка старшыні УНС быў выбраны Аляксандр Косінец. Акрамя таго, былі вызначаны члены Прэзідыума УНС.

Тады на разгляд дэлегатаў былі вынесены два важныя дакументы - Канцэпцыя нацыянальнай бяспекі і Ваенная дактрына Беларусі. У гэтых дакументах замацаваны базавыя падыходы да забеспячэння бяспекі дзяржавы і грамадства ў розных сферах жыццядзейнасці з улікам існуючай геапалітычнай абстаноўкі, сучасных выклікаў і пагроз.

Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2026-2030 гады стане галоўным дакументам, які трэба будзе зацвердзіць дэлегатам VII УНС. З праектам гэтага дакумента яны, вядома, ужо знаёмы, і свае прапановы, а гэта больш за тысячу зваротаў, дэлегаты паспелі накіраваць ва ўрад і іншыя інстанцыі. Былі запушчаны пляцоўкі і для збору народных прапаноў - атрымана 70 тыс. водгукаў.

Прадставіць праект праграмы на пасяджэнні прэм'ер-міністр Аляксандр Турчын. Ён, у прыватнасці, зробіць справаздачу і аб выкананні праграмы папярэдняй пяцігодкі. У ліку прыярытэтаў, абазначаных у новым дакуменце, - дэмаграфічная бяспека, маладзёжная палітыка і фарміраванне чалавечага капіталу, уключаючы адукацыю, стварэнне ўтульных і камфортных умоў жыцця і дастойнай працы, развіццё лічбавай эканомікі, рабатызацыі, аўтаматызацыі, фарміраванне моцных рэгіёнаў, забеспячэнне міру і бяспекі, а таксама турызм.

"Наша насельніцтва вельмі хвалюе тэма рабочых месцаў. Сярод асноўных пытанняў - ці будзе прадоўжана ініцыятыва "Адзін раён - адзін праект". Больш за 150 праектаў ужо рэалізавана. Яшчэ прыкладна 100 знаходзяцца ў рознай стадыі прапрацоўкі, - расказаў кіраўнік Адміністрацыі Прэзідэнта Дзмітрый Крутой. - Я думаю, што будзе зроблены асаблівы акцэнт на дадатковых ільготах, стымулах і прэферэнцыях, якія дазволяць больш актыўна ствараць рабочыя месцы па-за вялікімі населенымі пунктамі менавіта на прамысловай аснове".

Паводле яго слоў, чырвонай ніткай праз усю праграму праходзяць пытанні тэхналагічнага суверэнітэту і імпартаапярэджэння. Так, у раздзеле "Экспарт" доля далёкай дугі, якая сёння складае прыкладна 20-22 працэнты, павінна быць павялічана на 10 пунктаў.

Старшыня праўлення Нацбанка Раман Галоўчанка, які ўзначальваў рабочую групу па падрыхтоўцы новай праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця, заявіў, што адзін з самых складаных раздзелаў праграмы - "Моцныя рэгіёны".

"У нас невялікая краіна, але тым не менш пэўныя рэгіянальныя адрозненні ёсць і ў размяшчэнні прадукцыйных сіл, і ў прыярытэтах рэгіёнаў. Таму вельмі важна тут захаваць баланс і зразумець, што мы ўсё ўлічылі так, як трэба", - падкрэсліў кіраўнік Нацыянальнага банка. - У праграму закладзены, як у нас традыцыйна гавораць, напружаныя заданні і па росце даходаў насельніцтва, і заработнай платы, і інвестыцый. Фактары, вынік рэалізацыі якіх павінен зрабіць нашу краіну лепшай, людзей багацейшымі, дзелавую ініцыятыву больш свабоднай. Але важна за лічбамі бачыць канкрэтныя задачы, якія нам трэба вырашыць. Мы стараліся паказаць або зрабіць акцэнт у праграме менавіта на тэхналагічным развіцці і тэхналагічнай самадастатковасці".

У Міністэрстве эканомікі ў сваю чаргу адзначылі, што праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на 2026-2030 гады адлюстроўвае запатрабаванні грамадства. "Зрэз паказвае, што пытанні, якія хвалююць дэлегатаў, больш адносяцца да камфортнага асяроддзя пражывання. Гэта транспартная даступнасць, пытанні жыллёва-камунальных паслуг, развіцця тэрыторый, стварэння новых вытворчасцей. Усе гэтыя тэмы ў праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця раскрыты", - паведамілі ў ведамстве.

Пры гэтым у Мінэканомікі лічаць, што самая вялікая рызыка сёння - гэта глабальная нестабільнасць і магчымасць запаволення сусветнага эканамічнага развіцця. "Таму нашу праграму мы арыентуем у першую чаргу на ўнутраныя рэсурсы, таму што ніхто, акрамя нас саміх, не зможа стварыць дзяржаву для нашых грамадзян", - расказаў першы намеснік міністра эканомікі Іван Вежнавец.

Дарэчы, першапачаткова ў праграмы новай пяцігодкі было два праекты. Першы варыянт распрацоўваў урад, а другі - тая самая рабочая група, якую ўзначаліў Раман Галоўчанка. Як так атрымалася?

"Як кажуць, адна галава добра, а дзве - лепш. Дэлегаты Усебеларускага народнага сходу выказалі жаданне актыўна паўдзельнічаць у дапрацоўцы дакумента. Я такую ​​ініцыятыву падтрымаў, даручыў прыцягнуць да гэтай работы нашых вядучых эканамістаў і людзей, якія выкажуць сваё меркаванне. Рабочая група з ліку дэлегатаў, якія маюць значны вопыт і кампетэнцыі ў розных сферах, створана. Яе ўзначаліў старшыня праўлення Нацыянальнага банка, учарашні прэм'ер-міністр (Раман Галоўчанка. - Заўвага БЕЛТА)", - растлумачыў Аляксандр Лукашэнка на лістападаўскай нарадзе. - З аднаго боку, добра, што ёсць некалькі меркаванняў у цэлым па дакуменце. З іншага - трэба падыходзіць да адзінага варыянта. Людзям патрэбны рэалістычны, канкрэтны, зразумелы для кожнага не толькі дэлегата, але і грамадзяніна нашай краіны дакумент".

У ліку іншых пытанняў парадку дня другога пасяджэння VII УНС - выбранне члена Прэзідыума УНС (замест Канстанціна Бурака, назначанага ў красавіку 2025 года памочнікам Прэзідэнта - інспектарам па Гродзенскай вобласці). Прыняць гэта рашэнне давядзецца шляхам тайнага галасавання.

Акрамя таго, на пасяджэнні УНС будуць упершыню разгледжаны кадравыя пытанні Канстытуцыйнага і Вярхоўнага судоў (цяпер гэта кампетэнцыя УНС). У прыватнасці, дэлегатам трэба будзе выбраць пяць новых суддзяў Канстытуцыйнага суда - менавіта столькі выбываюць у адстаўку пасля дасягнення гранічнага 70-гадовага ўзросту.

У адпаведнасці з абноўленай Канстытуцыяй штогадовыя пасланні кіраўніка дзяржавы цяпер заслухоўваюцца толькі на пляцоўцы УНС. І выступленне Прэзідэнта, вядома, стане цэнтральнай падзеяй гэтага форуму. Мы ўпэўнены, што да яго будзе прыкавана ўвага не толькі саміх дэлегатаў і ўсіх беларусаў, але і жыхароў замежжа - блізкага і далёкага, ад звычайных людзей да палітыкаў высокага рангу.

"Прагучыць пасланне Прэзідэнта - гэта тое, чаго вельмі чакаюць, чакаюць усе. Усе разумеюць вастрыню моманту, важнасць менавіта вось у гэты час выступлення Прэзідэнта, праграмнага, фундаментальнага выступлення. Яно дакладна будзе такім. Прэзідэнт гэта разумее лепш за ўсіх. Ён працуе ўжо над падрыхтоўкай", - заявіла прэс-сакратар кіраўніка дзяржавы Наталля Эйсмант.

Асаблівую ўвагу кіраўнік дзяржавы, напэўна, удзеліць пытанням нацыянальнай бяспекі. Цалкам магчыма, варта чакаць і сенсацыйных заяў. Напрыклад, міністр абароны Віктар Хрэнін, адказваючы неяк на пытанне журналістаў аб тым, калі ў Беларусі заступіць на баявое дзяжурства ракетны комплекс "Арэшнік", непразрыста намякнуў: "Гэта кампетэнцыя і прэрагатыва Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Чакайце Усебеларускага народнага сходу - Прэзідэнт усё скажа".

На нядаўнім пасяджэнні Прэзідыума УНС Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што УНС працуе не першы год, але ўпершыню да яго настолькі пільная ўвага і па сутнасці, і па форме. Таму трэба выпрацоўваць стыль работы УНС і Прэзідыума УНС, які захаваецца назаўсёды, арыентаваў беларускі лідар. Магчыма, на яго выпрацоўку спатрэбяцца годы, але пачынаць трэба ўжо цяпер.

"Самае небяспечнае для нас (людзі гэта заўважылі, асабліва спецыялісты), калі УНС (не сёння, вядома) потым з іншым Прэзідэнтам пачне канфліктаваць. Гэта бяда. Ніякага канфлікту быць не павінна. Таму, выбудоўваючы па сутнасці работу УНС і яго Прэзідыума, трэба рабіць так, каб кожны займаўся сваёй справай, - падкрэсліў беларускі лідар. - Прэзідэнт ёсць Прэзідэнт. Гэта кіраўнік дзяржавы, яго паўнамоцтвы дзесяцігоддзямі ўжо, груба кажучы, па-народнаму, сфарміраваліся, і не трэба гэта разбураць. Гэта дае пэўны эфект".

УНС, паводле слоў кіраўніка дзяржавы, павінен займацца больш значнымі, глабальнымі пытаннямі. "Мы дамовіліся, гэта ўжо жалезабетонна, што ён вызначае напрамкі работы дзяржавы на бліжэйшую перспектыву, стратэгічныя задачы", - заявіў  Аляксандр Лукашэнка.

Але ўсё ж такі галоўнае пытанне, на якое павінны адказаць беларусы на маючым адбыцца пасяджэнні УНС (ды і ў цэлым яго трэба заўсёды трымаць у галаве): якімі мы хочам сябе бачыць і якой мы хочам бачыць сваю родную краіну. Тут рознагалоссяў быць не павінна.